Како Русија се бореше против Велика Британија и Франција на Крим

• Ве очекуваме на Телеграм-каналот https://t.me/rb_makedonija
• Вклучете го во пребарувачот „Show notifications“ (дозволи известувања) за нашиот сајт!
• Пријавете се на нашата неделна мејлинг листа

Кон средината на XIX век, Русија се најде во војна со цела коалиција од држави: Османлиското царство, Велика Британија, Франција и Кралството Сардинија. Конфликтот настана поради желбата на царот Николај I да ги зајакне своите позиции на Балканот и да воспостави протекторат над целото православно население на Османлиското царство.

„Портрет на Николај I”, Егор Ботман.

Велика Британија и Франција имаа намера да го спречат ширењето на руското влијание во регионот. Кралството Сардинија не беше особено заинтересирано за Балканот и Мала Азија, но се стремеше да стане центар на обединетите италијански држави и веруваше дека ќе ги постигне своите планови преку учество во коалиција со водечките западни сили

Истоварувањето на сојузничките трупи на Крим,14 септември1854. (Исидор Пилс)

Почетокот на Кримската (или Источната) војна беше доста успешен за Русија. Во 1853 година турската војска претрпе тешки порази кај Ахалцихе и Башкадиклар, а турската флота беше уништена во поморската битка кај Синоп. Од друга страна, овие настани го забрзаа влегувањето на Британците и Французите во војната.

Битката кај Синоп, Иван Ајвазовски.

Летото 1954 година кај бреговите на Крим се појави обединета англо-француска флота, која по бројот на воени бродови беше три пати поголема од руската. Во септември сојузничкиот експедициски корпус ги зазеде градовите Евпаторија и Балаклава, ги порази трупите на кнезот Александар Меншиков во битката на реката Алма и, заедно со Турците, го опколи Севастопол, главната база на руската Црноморска флота.

Битката кај Алма, 20 септември 1854. (Ежен Лами)

Меѓутоа, не беше толку лесно да се освои градот. Влезот во заливот од морето беше блокиран од специјално потопени бродови, а благодарение на залагањето на воениот инженер Франц Едуард фон Тотлебен, околу Севастопол во најкус можен рок беа изградени бројни тврдини и бастиони, километарски ѕидови направени од вреќи со земја и бил создаден разгранет систем на ровови.

Опсадата на Севастопол 1855. Григориј Фјодорович Шукаев

Ќе пропадневме ако го немавме Тотлебен“, зборуваше адмирал Павел Нахимов, еден од командантите на одбраната.

Северно од градот Балаклава на 25 октомври 1854 година дојде до битка која не ѝ донесе победа на ниту една страна. Во неа беше извршен таканаречениот „напад на Лесната бригада“, кој набрзо стана познат. Поради недоразбирање во пренесувањето на наредбите, елитната британска лесна коњаница тргна во самоубиствен напад врз силните руски артилериски позиции, поради што загинаа 118 војници, 127 беа ранети и 60 заробени. Помалку од 200 коњаници останаа во седлото.

„Нападот на лесната коњаница“, 1877, Томас Џоунс Баркер.

Од таа битка потекнува и познатиот израз „Тенка црвена линија“. Имено, за да го покрие широкиот фронт од евентуален напад на руската коњаница, генерал-мајор Колин Кембел, командант на 93-от пешадиски полк (Планинците на Садерленд) им нареди на своите војници да се постројат во линија по двајца, а не по четворица како што беше наведено во прописите.

„Тенката црвена линија“, Роберт Гиб.

„Нема да има наредба за повлекување, момци. Мора да умрете каде што стоите“, рече тогаш генералот. На самиот почеток, руската коњаница го запре нападот врз позициите на планинциите, но овој израз стана симбол на храброста и самопожртвувањето во англо-американската култура.

Иако борбите се водеа на Кавказот, Балтикот, Балканот и на Далечниот Исток, Крим беше одлучувачкото боиште на воените операции. Руската војска во неколку наврати се обиде да го ослободи Севастопол, но обидите не вродија со плод поради недостатокот на модерна транспортна инфраструктура на југот од земјата, а исто така и поради огромните проблеми со логистиката, предностите на англо-француската флота и неодлучноста на руската воена команда.

Битката на Малахов Курган. Во преден план ранетиот генерал Пјер Боске, Кримска војна (1853-1856).

Додека гарнизонот во Севастопол се намалуваше од ден на ден, пролетта 1855 година сојузничките сили беа засилени со неколку десетици илјади војници од Кралството Сардинија, кое влезе во војната. Сепак, градот херојски ги издржа бомбардирањата и нападите. Одбраната на главната база на Црноморската флота траеше 349 дена, а кога стратешката позиција Малахов Курган беше заземена, стана јасно дека градот повеќе не може да се брани и на 11 септември 1855 година руската армија се повлече од Севастопол.

И покрај фактот што руската војска на Кавказ успеа да ја заземе важната турска тврдина Карс, падот на Севастопол го предодреди исходот на целата воена кампања. До крајот на 1855 година борбените акции постепено беа прекинати на сите фронтови, а страните стапија во преговори.

Учесниците на Париската конференција, Едуард Дубуфе

Според Парискиот мировен договор од 30 март 1856 година, Русија беше принудена да се откаже од протекторатот над Влашка, Кнежеството Молдавија и Србија, да им ја врати на Турците Карс и низа други освоени тврдини. Исто така, беше лишена од правото да поседува флота во демилитаризираното Црно море (забраната беше укината во 1871 година). За возврат, Русија повторно воспостави контрола над сите територии кои беа заземени од сојузниците.

Кримската војна не беше геополитичка катастрофа за Русија, но му нанесе сериозен удар на финансискиот систем на империјата. Се покажа дека на Русија ѝ се неопходни големи реформи во воената, социјалната и економската сфера, кои набрзо ѝ ги започна царот Александар II кога по смртта на неговиот татко стапи на престолот на 2 март 1855 година.

Александар II во својот кабинет во Зимскиот дворец. Фотограф С. Л. Левицки.