Успенска црква: Од московски Кремљ до Троица-Сергиева лавра

28 Aug 2023

Историчарот на архитектура и фотограф Вилијам Брумфилд ни ја доловува убавината и извонредноста на црквата од московскиот Кремљ од 15 век. Тој тоа го прави низ призма на храм со идентичен назив во целост креиран по нејзин пример.

Ве очекуваме на Телеграм-каналот https://t.me/rb_makedonija
Вклучете го во пребарувачот „Show notifications“ (дозволи известувања) за нашиот сајт!
Пријавете се на нашата неделна мејлинг листа

На почетокот на 20 век рускиот хемичар и фотограф Сергеј Прокудин-Горски осмислил комплексен процeс за фотографирање во боја кој дава исклучително живописни фотографии со мноштво детали. Неговата визија за фотографијата како едукативна и просветителска форма просведочена е на снимките на архитектонските споменици што ги правел на значајни историски локации ширум земјата.

Рускиот фотограф исто така развил бизнис за производство на разгледници во боја и илустраци во книги. Меѓу публикациите со колор-фотографии на Прокудин-Горски се наоѓа и голем албум објавен во 1913 година по повод тристагодишнината на династијата Романови. Илустрациите опфаќале репродукции на гравури за албумот што во 1673 година го направил за царот Алексеј Михајлович во спомен на неговиот татко Михаил Фјодорович, првиот цар од династијата Романови.

Една од репродукциите го прикажува свечениот настан на крунисување од 11 јули 1613 година во Успенската црква во Кремљ. Уметникот Иван Максимов, за волја на вистината, пропуштил да ги прикаже ѕидовите покриени со фрески, но големиот иконостас може да се види од десната страна.

Настанувањето и значењето на храмот

Со векови „златоглавата“ Успенска црква на Кремљ била руски најзначаен споменик, наоѓајќи се во центарот на нејзината историја, политика, култура и православната вера. Дури и по основањето на Санкт Петербург, сите владетели на Русија биле крунисувани во овов храм, вклучително и Николај Втори (крунисан на 26 мај 1896 година).

Успенската црква е посветена на една од најпочитуваните тајни на православната теологија – Успението на Пресвета Богородица. Овој празник е посветен на настанот на преминот на Исусовата мајка од овој свет во божествената сфера. Православната иконографија ја прикажува Богородица на посмртниот одар опкружена со апостоли како „тоне во сон“ (оттука и потекнува изразот „успение“, односно успивање), додека во истиот момент Христос ја прима нејзината душа на небото.

Настанокот на Успенската црква во Кремљ е блиску поврзан со зајакнувањето на Москва како центар на руската држава. Рускиот црковен поглавар и митрополит киевски на цела Русија Петар во 1326 година својата резиденција де факто ја преселил од Владимир во Москва. Овој потег што го подготвил великиот кнез Иван Калита бил значаен не само за политичката и за религиската афирмација на Москва, но и за нејзиниот архитектонски развој.

Замислена како величенствено и свеќено место за крунисување на руските владетели и за ракоположение на митрополитите (подоцна на патријарсите), Фјоравентиевата Успенска црква претставува прекрасен пример за преплетување на две култури: руската (со нејзиното византиско наследство) и западноевропската прикажана во духот на италијанската ренесанса.

Имитирање на исклучителноста

Во руската средновековна историја умножувањето на копијата на Успенската црква на Кремљ од 15 век не симболизирало само обединување на руските земји под Москва, но исто така московскиот главен храм во опиплив облик се пренесе низ сите главни точки на сите нејзини сѐ поголеми територии. Особено значајна е Успенската црква во Троица-Сергиевата лавра во Сергиев Посад. Лаврата настанала како испосница на Сергиј Радонешки во 1337 година, но постепено се развивала и се ширела, станувајќи центар на руското монаштво.

Изградбата на Успенската црква во Троица-Сергиевата лавра ја нарачал царот Иван Четврти (Грозни), кој во 1559 година лично присуствувал на службата со која започнал проектот. Разорниот пожар од 1564 година кој уништил голем дел од манастирот ја одложил нејзината изградба, како и царевата недоверливост кон манастирската управа во подоцнежниот тек на неговото владеење. Црквата е завршена и осветена дури во 1585 година, една година по смртта на царот.

Иако изградбата ги раздвојува еден век, Успенската црква во Троица-Сергиевата лавра претставува најверна копија на нејзиниот прототип во Кремљ во поглед како на екстериерот, така и на ентериерот. Иако е нешто поголема од Успенската црква во Кремљ (29.2 на 42.3 метри во однос на 27 на 39.75 метри), таа ги повторува мошне впечатливите детали на нејзината конструкција како што се петделната апсида разделена на столбови на источната фасада, големиот број аркади на средното ниво, еднаквата висина на полукружните забати, рамномерниот распоред на травеите и големиот централен тамбур и куполата. Куполите првобитно имале сличен облик како кај истоимената црква во Кремљ, но подоцна се заменети со повисок лачен облик.

Меѓу нив постојат и очигледни разлики, како што се правоаголните пилони наспроти тркалезните столбови коишто даваат подобра перцепција на ентериерот во московската Успенска црква, и употребата на тула наместо варовник како материјал од кој е направена главната конструкција. Пропорциите на манастирскиот храм се потешки и им недостасува ренесансната хармонија на црквата во Кремљ. Сепак, општата сличност преовладува како во ентериерот, така и во екстериерот.

Ентериер во најдобрата традиција на руското фрескосликарство

Фреските што ја покриваат внатрешноста на ѕидовите не настанале пред 1684 година, што е последица на Смутната доба која следувала по завршувањето на изградбата на храмот. Но, кога биле нарачани, фреските биле завршени во рекордно краток рок од три месеци. Работата им била доверена на група од 35 сликари на чело со јарославскиот зограф Дмитриј Григорјев – исто така познат како Дмитриј Григорјевич Плеханов (додека фреските во Успенската црква во Кремљ се насликани во 1642-43 година).

Циклусите на фрески на ѕидовите и на сводовите во Успенската црква во Троица-Сергиевата лавра прикажуваат претежно сцени од животот на Исус Христос и на Богородица. Во прв план е прикажано Успението на Пресвета Богородица на централниот свод пред главната купола.

Фреските на масивните пилони се специфични по приказите на светите руски кнезови и на црковните поглавари, како византиски, така и руски. Во основанта на пилоните сместени се икони во импозантни рамки.

Денешниот величенствен иконостас на пет нивоа е завршен на почетокот на 18 век со 76 икони насликани претежно кон крајот на 17 век. Централниот дел од наосот го красат два бронзени лустери за свеќи со восхитувачка убавина, дело на мајстор од Оружејната палата на Кремљ од 17 век.

Ве очекуваме на Телеграм-каналот https://t.me/rb_makedonija
Вклучете го во пребарувачот „Show notifications“ (дозволи известувања) за нашиот сајт!
Пријавете се на нашата неделна мејлинг листа